Polskie szklane zagłębie – Krosno 

Szkło to piękna materia, z której można wyczarować cuda. Trzeba tylko trochę wprawy, talentu i chęci. W Krośnie wiedzą jak robić to dobrze!

Centrum Dziedzictwa Szkła Krosno – poznaj historię szkła w Polsce

Centrum Dziedzictwa Szkła w Krośnie powstało w 2012 roku i szybko, bo już w 2013 roku, zostało okrzyknięte jednym z 7 cudów Funduszy Europejskich w Polsce. Oznacza to w wielkim skrócie, że pieniądze w nie zainwestowane zostały wykorzystane najlepiej jak się tylko da. Zgadzam się z tym w 100%. Moja wizyta w CDS trwała około 2 godzin, a mój podziw wobec fachowców przemysłu szklarskiego rósł z każdą minutą! Wyszłam stamtąd odmieniona, a może raczej bardzo świadoma jak ciężki jest to zawód, ale od początku…

Produkcja ręczna szkła w Krośnie trwa od 1923 roku. Szybko można policzyć, że w 2013 roku minęło 90-lecie istnienia przemysłu szklarskiego w tym mieście. To bardzo długi okres, w którym krośnieńskie zakłady produkowały wyroby szklane nawet w czasie II wojny światowej! Jak to możliwe? Zakłady miały służyć Hitlerowi, dzięki czemu nie zostały zbombardowane. Huta otrzymała niemiecki zarząd i kontynuowała swoją pracę, a na miejscu wytwarzano, m.in. szkło oświetleniowe czy gospodarcze. Niestety, wycofujące się z Krosna we wrześniu 1944 roku oddziały niemieckie podpaliły hutę i zniszczyły infrastrukturę zakładu. Mieszkańcy miasta, jak na Polaków przystało, nie poddali się i zdecydowali, że odbudują hutę.

Ich działania zakończyły się pełnym sukcesem. Zakład ruszył już w styczniu 1945 roku, zatrudniając 267 osób. Po 3 latach liczba pracowników wzrosła prawie o 100 osób, a produkcja zwiększyła się niemal dwukrotnie z 329 ton na 599. Wydaje się to oczywiste? Na początku huta miała do dyspozycji jedną wannę szklarską z sześcioma warsztatami i… jedną ciężarówkę, którą zawożono zamówienia do dalszych miejsc! Zwiększano nie tylko produkcję, ale również liczbę zakładów. W 1958 roku ruszyła Huta Szkła Technicznego „Polanka”, następnie Zakłady nr 2 i 3, i wreszcie w 1971 roku Zakład Włókna Szklanego. W czasach największej prosperity Krośnieńskie Huty Szkła zatrudniały prawie 7 tysięcy osób i pomyśleć, że o odbudowie zakładu po wojnie zadecydowało 40 pracowników.

Jednym ze strategicznych ruchów KHS było otwarcie Zakładu Włókna Szklanego. Specjaliści z Polski okazali się jednymi z najlepszych, a ZWS stał się bardzo szybko wiodącym producentem, m.in. jedwabiu czy mat z włókna szklanego. Zastosowanie tego typu produktów, a także kompozytów powstałych na ich bazie jest bardzo szerokie, np. służą one do budowy łodzi, kajaków czy samolotów.

Niestety, z różnych powodów (m.in. import taniego szkła z Chin), KHS od 2009 roku pozostaje w upadłości likwidacyjnej. Pozostaje wierzyć, że jego wykupieniem zainteresuje się polska firma.

Centrum Dziedzictwa Szkła Krosno – zobacz jak profesjonaliści produkują szkło

Chociaż zakłady pozostają w likwidacji, to władze Krosna się nie poddały i postanowiły kultywować szklaną tradycję w inny sposób. 2 czerwca 2012 roku nadano miastu oficjalny tytuł Miasta Szkła, dzięki czemu dołączyło ono do bardzo znanych na całych świecie, tzw. Glass Cities. Wśród nich są, m.in. wenecka wyspa Murano czy hiszpańskie Toledo.

Tego samego dnia otwarto również Centrum Dziedzictwa Szkła. Nowoczesny budynek postawiono na krośnieńskim rynku przy ulicy Blich 2 i to w nim zaczniecie swoją przygodę ze szkłem. Na pewno, gdy będziecie czekać na przewodnika, zwróci waszą uwagę duże serce na stojaku, które złożone jest z wielu małych, podpisanych, szklanych serduszek. Zapytajcie o to dzieło sztuki, ponieważ ma bardzo ciekawą historię, a ja celowo jej nie zdradzę… 🙂

Zwiedzanie Centrum Dziedzictwa Szkła Krosno trwa około 2 godzin i w tym czasie będziecie przemieszczać się na 4 podziemnych kondygnacjach. Najniżej położona jest część z piecem hutniczym, przy którym pracują artyści i profesjonaliści w jednym, czyli hutnicy! Pięknie wygląda ich praca, ale jest bardzo ciężka. Tu zobaczycie jak powstają ręcznie robione naczynia w różnych kolorach. Przy nas postała wspaniała patera na owoce, ale przewodniczka mówiła, że hutnicy za każdym razem tworzą przy niej coś innego. Stwierdziła nawet, że nie mówi już turystom, co powstaje na ich oczach, ponieważ hutnicy wtedy celowo zmieniają koncepcję, oszukując wszystkich 😉

Poziom wyżej znajdują się warsztaty zdobienia szkła. Ten dział mnie zupełnie zaskoczył. Na naszych oczach grawer ozdobił szklankę żaglowcem!!! Praca ta wygląda na łatwą i przyjemną, ale mi zajęłaby zapewne dwa dni… i przy dobrych wiatrach statek przypominałby żaglowiec. Zaraz obok witrażownik wycinał kawałki szkła pod kolorowy witraż i do pełnego składu zabrakło tylko artystek, które na co dzień malują, np. szklane figurki, ale akurat miały dzień wolny.

Moim faworytem jest jednak pracownik, który tworzy ze szklanych, wielobarwnych prętów małe dzieła sztuki. Do roztopienia szkła używa on palnika gazowego, którego płomień ma 700°C (!), a następnie narzędziami formuje wybrany wzór. Przy nas zrobił żabkę i jamnika. Na zdjęciu możecie zobaczyć jego stanowisko pracy.

Centrum Dziedzictwa Szkła w Krośnie składa się z dwóch części – siedziby głównej i piwnic przedprożnych, które znajdują się w zachodniej pierzei rynku. W obu miejscach zobaczycie bardzo dużo dzieł sztuki szklarskiej, w tym również mniej udane wzory, które nigdy nie weszły do masowej produkcji.

Centrum Dziedzictwa Szkła Krosno – spróbuj swoich sił w szklanej sztuce

W Centrum Dziedzictwa Szkła możecie również sami wydmuchać szklaną bańkę albo ozdobić swoją bombkę. Na miejscu dostępne są warsztaty dla grup zorganizowanych, ale również zajęcia rzemieślnicze i plastyczne dla klientów indywidualnych. Cennik wszystkich biletów znajduje się na stronie CDS w zakładce Ceny biletów. Zwróćcie uwagę na zmianę cen od jutra (1 kwietnia 2016 r.).

UWAGA KONKURS! Malowane na szkle 

Czytaj także:

Nowa trasa Poziom 355 – Szychta w Kopalni Guido

Cukiernie i kawiarnie w Warszawie – dawniej i dziś!